नुकतीच, नागपूर शहरात फिरताना एक गोष्ट डोळ्यांत भरली - सगळीकडे नवीन नवीन फ्लॅट! जिथं पाहा तिथं मोठमोठे अपार्टमेंट कॉम्प्लेक्स उभे राहिलेत. आणि त्यांत राहणारी नवी पिढी, त्यांचं जगणं, त्यांची संस्कृती - हे सगळं पाहून मन विचारांत शिरलं. कारण जे आम्ही पाहिलंय, ज्या वाड्या-आवाराचं आणि खुल्या अंगणांचं नागपूर होतं, त्याच्या जागी आता फ्लॅटचं नागपूर उभं राहिलंय!
तसं बघायला गेलं तर, गेल्या दहा-पंधरा वर्षांत नागपूरचा नकाशाच बदलला आहे. धंतोली, सीताबर्डी, हनुमान नगर, अयोध्या नगर, प्रताप नगर या भागात जुन्या बंगल्यांची जागा आता मोठमोठ्या टॉवरने घेतलीय. आणि या फ्लॅटमध्ये येतेय नवा प्रकारचा जीवनमार्ग, नवीन परंपरा, नवे संबंध!
सकाळी फ्लॅटच्या लिफ्टमध्ये भेटणारे शेजारी, पार्किंगमध्ये मुलांना खेळताना पाहणारे आई-वडील, व्हॉट्सअॅपवरच्या सोसायटी ग्रुप - हीच आता ओळखीची, संबंधांची नवी भाषा झालीय. आधी जसं शेजारी म्हणजे दुसऱ्या घराचा दरवाजा ठोकलात आणि चहा-पाणी व्हायचं, तसं आता नाही. आता शेजारी म्हणजे एकाच मजल्यावरचे, एकाच टॉवरमधले, पण तरीही वेगळे!
पण यात काही वेगळेपण पण आहे. आता फ्लॅटच्या सोसायटीत क्लबहाऊस आहे, जिम आहे, स्विमिंग पूल आहे! मुलांसाठी खेळाचं मैदान आहे, सुरक्षेसाठी सिक्युरिटी गार्ड आहे! या सुविधा म्हणजे एकीकडे आधुनिकता, तर दुसरीकडे एक प्रकारची गरज पण! कारण मुलं आता रस्त्यावर खेळायला जात नाहीत, सोसायटीच्या बाउंड्रीमध्येच खेळतात!
फ्लॅट संस्कृतीत उत्सव-सण पण वेगळ्या पद्धतीचे व्हायला लागले आहेत. गणेशोत्सव, दिवाळी, होळी यांसाठी सोसायटी मिळून साजरा करते. कॉमन एरियात मांडव लावला जातो, सांस्कृतिक कार्यक्रम होतात! या सगळ्यात एक नवीन एकता, एक नवी मैत्री जन्माला येते. मुंबई-पुण्यातून नागपूरला आलेले, बाहेरगावचे नवीन रहिवासी - सगळे मिळून नागपूरची नवी ओळख घडवतायेत!
आणि यात एक खास गोष्ट लक्षात येते! सोसायटीत राहणारे लोक - कुणी मराठी, कुणी गुजराती, कुणी साऊथ इंडियन, कुणी नॉर्थ इंडियन - सगळे वेगवेगळ्या पार्श्वभूमीचे! त्यामुळे विचार, परंपरा, खाण्याच्या आवडी - सगळ्यात फरक असतोच! पण मजा येते ती तेव्हा, जेव्हा या सगळ्या भिन्न मतांचे लोक एकत्र येऊन उत्सव साजरे करतात! सोसायटीच्या मीटिंगमध्ये गणपती विसर्जनासाठी DJ ठेवायचा की नाही, दिवाळीत किती खर्च करायचा, किती मोठा प्रोग्राम आयोजित करायचा - यावर वाद होतात, मतभेद होतात! पण शेवटी सगळे मिळून आपापसात समजूत करून घेऊन, सर्व कार्यक्रमांमध्ये सहभागी होतात! हाच तो खरा नागपुरकरपणा, जो फ्लॅट संस्कृतीतही कायम राहिला आहे!
पण काही गोष्टी गेल्याच! जुन्या वाड्यांमध्ये जसं ओटं होतं, तिथं तुळशीची वृंदावन होती, बसायला जागा होती, पाहुणे येताना जागा होती - ते आता नाहीय. फ्लॅटमध्ये बाल्कनी आहे, पण तीही लहानच! मोठे कुटुंब एकत्र राहणं आता कठीण झालंय. आजी-आजोबा, आई-बाबा, मुलं सगळे एकत्र म्हणजे जागाच पुरेशी नाही!
आणखी एक महत्त्वाची गोष्ट म्हणजे समाजातील बदल. आधी शेजाऱ्यांच्या घरी काय शिजलं, कोण आलं-गेलं हे माहीत व्हायचं. पण आता प्रत्येकजण आपापल्या जगात! सकाळी ऑफिसला जायचं, संध्याकाळी परतायचं, आणि दरवाजा बंद! हे चांगलं की वाईट हे सांगता येणार नाही, पण हीच आजची वास्तवता आहे!
तरीही, या फ्लॅट संस्कृतीत एक नवीन नागपूर उभं राहतंय. ज्यात आधुनिकता आहे, सुविधा आहेत, आणि नवे स्वप्न आहेत! नवी पिढी या फ्लॅटमध्ये मोठी होतेय, त्यांच्यासाठी हेच त्यांचं नागपूर आहे! आणि कदाचित पुढे जाऊन त्यांना पण असं वाटेल की "आमच्या काळी काय होतं आणि आता काय झालंय!"
बदल हा जीवनाचा नियम आहे! जसं आमच्या आई-बाबांनी वाड्यांतून फ्लॅटमध्ये यायचा प्रवास केला, तसाच आजच्या पिढीसाठी हा फ्लॅटचा प्रवास पुढे कुठलाही असेल! पण नागपूर कायम राहील - त्याची गरमी, त्याचे संत्री, त्याची माती, आणि त्याच्या लोकांचं मोकळेपण - हे सगळं राहील!
ही गोष्ट आहे आजच्या फ्लॅट संस्कृतीची नागपूरमधली, जी नव्या आशा, नवीन स्वप्न, आणि नवीन जीवनशैली घेऊन येतेय! तुमच्या फ्लॅट लाइफबद्दल काय अनुभव आहेत? नक्की सांगा!