नागपूरात काही काळ राहून गेलेल्या व्यक्तिला ,तिथल्या आठवणी या येतच
असतात ! ७० घ्या दशकात ,७-८ वर्षं ,माझे
वास्तव्य तिथे होते ,काॅलेज शिक्षणाकरिता व
नंतर बाहेर पडलो. आता इतकी वर्षे उलटली
तरी तेथिल आठवणी , अधुनमधून , मनात
रूंजी घालत असतात आणि मुख्य म्हणजे त्या आजही , टवटवीत आहेत ! पूर्वी त्यांचा
"जिक्र' झालेला आहे ,तरी फिरून एकवार
त्या रंजक वाटाव्या !
---त्या काळची एक खासियत म्हणजे मिल
चे भोंगे ! तेव्हा नागपूरात ,एम्प्रेस मिल,
शुक्रवार तलावाजवळ आणि माॅडेल मिल,
गणेशपेठ ,या कार्यरत होत्या व यांचे काम
२४ तास ,३ पाळ्यांमधे चालायचे. वेळेच्या
सूचनेकरिता हे भोंगे वाजत. त्यांच्या वेळा
काहीश्या अश्या होत्या: सकाळी साडेपाच,
साडेसहा ,पावणेसात ,सात ,पावणे अकरा.
दुपारी अडीच ,पावणे तीन. सायं. सात आणि रात्री ,पावणे अकरा. अनेक घरांची
दैनंदिन कामं ,या भोंग्याबरहुकुम चालत ,
जसे पहाटे साडे पाचला उठणें , दुपारी अडीच ला चहा आणि रात्री पावणे अकरा ला,झोपी जाणे ! थोडक्यात ,हे भोंगे ,जीवनाचा अविभाज्य अंग झालेले
होते !
---काहीसे असेच स्थान ,त्या काळी , रेडिओ ला सुद्धा लाभलेले होते ! घराघरात
नागपूर "अ' आणि नागपूर "ब' म्हणजेच विविध भारती हे सुरू असत ! अनेक घरांची
बरीच कामं ही , घड्याळ न पहाता , रेडिओ
च्या , कार्यक्रम प्रमाणे होत असत ! नागपूर
आकाशवाणी चा ,पहाटेचा , भक्ती गीतांचा
कार्यक्रम " अर्चना ' किंवा आपली आवड
तसेच विविध भारतीचे जयमाला किंवा
रात्रीचे छायागीत आणि बेला के फूल,
आजही आठवतात !
----त्या काळी चालणाऱ्या सिटी बस क्रमांक
१ आणि २ , अयाचित मंदिर ते श्रद्धानंद पेठ,
यांचा , अगदी विद्यार्थी , नोकरी करणारे आणि इतर यांना फार उपयोग होत असे कारण या बसेस जुनं नागपूर ( पुला अलिकडचे) आणि नवीन नागपूर (पुला
पलिकडचे) यांना जोडण्याचे काम , छान
पार पाडीत आणि अगदी महाल , टिळक
पुतळा ,काॅटन मार्केट ,बर्डी , धरमपेठ, शंकर
नगर , लक्ष्मीनगर असे एरिया कव्हर करीत,
ते सुद्धा अत्यल्प रकमेत !
---त्या काळचे आणखी एक वैशिष्ट्य म्हणजे , जनजीवन कसे निवांत असायचे !
आॅफिस वाली मंडळी , सहाच्या आत घरी,
विद्यार्थ्यांच्या मागे , कोचिंग क्लास चा
ससेमिरा लागला नव्हता ! महिला वर्गाला
दुपारचा वेळ रिकामा मिळायचा ,ज्याचा
उपयोग ,एकामेकांकडे , बसायला जाणे,
यासाठी वापरला जात असे.
आता सारं , बरंच बदललं आहे आणि काळानुसार ,बदल हे होणारच ! तरी , वरील
विवरण वाचून ,समकालीनांना ," जाने कहां
गए वो दिन ' किंवा " गुजरा हुआ जमाना,आता नहीं दुबारा ' असं काहीसं
वाटून जाणार ! खरं ना ?