किल्ल्यावरून दिसणारा जुना नागपूर

 किल्ल्यावरून दिसणारा जुना नागपूर

सीताबर्डी किल्ल्याच्या माथ्यावर उभे राहून आजच्या नागपूरकडे पाहिलं तर दिसतो एक आधुनिक शहर - मोठमोठ्या इमारती, व्यस्त रस्ते आणि गर्दीची धावपळ. पण जरा डोळे मिटले की त्याच ठिकाणाहून दिसायचा तो जुना नागपूर... तो कुठे गेला?

 त्या काळातील नागपूर

१८वं आणि १९वं शतकातील नागपूर हा आजच्या नागपूरापेक्षा किती वेगळा असावा! सीताबर्डी किल्ल्यावरून दिसायचे ते हिरवेगार मैदान, त्या काळच्या छोट्या घरांची रांग, आणि दूरवर वाहणारी नाग नदी. किल्ल्याभोवती फैलावलेल्या जंगलात वाघ आणि तेंदुएही फिरत असत.

रघोजी भोसले यांच्या काळात हा किल्ला नागपूरच्या संरक्षणाचे मुख्य केंद्र होता. किल्ल्यावरून पहारेकरी संपूर्ण नागपूरावर नजर ठेवत. त्या काळी इकडे-तिकडे दिसायचे छोटे छोटे गाव, शेती, आणि अंगणातील तुळशीच्या चौकांत खेळणारी मुले.

 बदलत्या काळाच्या साक्षीदार

ब्रिटिश काळात किल्ल्यावरून दिसू लागले रेल्वेचे रुळ, साहेबांच्या बंगल्या आणि नियोजित रस्ते. जुन्या नागपूरच्या अनियमित गल्ल्या-बोळांवर ब्रिटिश शहरी नियोजनाची छाप पडू लागली. १८५३ मध्ये भारतातील पहिली ट्रेन नागपूरहून बॉम्बेला धावली तेव्हा किल्ल्यावरून त्याचा धूर दिसला असावा.

स्वातंत्र्यानंतर नागपूर महाराष्ट्राची दुसरी राजधानी बनले. किल्ल्यावरून आता दिसायला लागले सरकारी कार्यालये, न्यायालये आणि वाढत्या व्यापाराची चिन्हे. जुन्या बाजारपेठांच्या जागी उभी राहिली मोठी दुकाने आणि व्यापारी संकुले.

 आजच्या नागपूरात जुन्या आठवणी

आज सीताबर्डी किल्ल्यावर उभे राहून दिसतो तो मेट्रो, मल्टिप्लेक्स आणि IT पार्कचा नागपूर. पण जर तुम्ही थोडे लक्ष दिले तर आजही दिसतील त्या जुन्या काळाचे अवशेष:

**महाल** - जुनी बाजारपेठ आजही तशीच धडधडत आहे 

**इतवारी ** - त्या काळच्या व्यापाऱ्यांची गर्दी आजही तशीच 

**महाल ** - जुन्या तलावाच्या आठवणी आजही जिवंत 

 काळाची साक्ष

सीताबर्डी किल्ल्याने पाहिले आहे नागपूरचे अनेक रूप - राजांच्या काळातील गड, ब्रिटिशांच्या काळातील प्रशासकीय केंद्र, स्वातंत्र्य संग्रामातील गुप्त सभांचे ठिकाण आणि आजकालचे पर्यटन स्थळ.

प्रत्येक काळात या किल्ल्यावरून नागपूरकडे पाहणाऱ्या लोकांना वेगवेगळे दृश्य दिसले. पण एक गोष्ट कायम राहिली - नागपुरकरांच्या मनातील या किल्ल्याबद्दलची आस्था आणि अभिमान.

 आपला वारसा

आज आपल्या मुलांना सीताबर्डी किल्ल्यावर नेतो तेव्हा त्यांना दाखवतो ते आधुनिक नागपूर. पण त्यांना सांगतो का त्या जुन्या नागपूराबद्दल? त्या काळाबद्दल जेव्हा हा किल्ला खऱ्या अर्थाने नागपूरचा रक्षक होता?

इतिहासाच्या या साक्षीदार किल्ल्यावर उभे राहून आपण फक्त सेल्फी काढत नाही तर आपल्या वारशाला सलाम करतो. कारण हा किल्ला म्हणजे फक्त दगडांचा ढीग नाही - तो आपल्या पूर्वजांच्या स्वप्नांचा, संघर्षांचा आणि यशांचा साक्षीदार आहे.

*किल्ल्यावरून दिसणारा हा नागपूर बदलत राहील, पण या किल्ल्याची ऐतिहासिक महत्व आणि आपल्या मनातील स्थान कायम राहील. कारण आपण नागपुरकर आहोत - इतिहासाचे वारसदार!