नागपूरातील कृष्ण मंदिरांच्या रंग

# नागपूरातील कृष्ण मंदिरांच्या रंग

जन्माष्टमीच्या या पावन सणाच्या निमित्ताने मनात नागपूरातील कृष्ण मंदिरांच्या गोड आठवणी उमटल्या आहेत. त्या लहानपणीच्या दिवसांत कृष्ण जन्माष्टमीचा सण म्हणजे फक्त एक धार्मिक सण नव्हता, तर ते आपल्या शहराच्या संस्कृतीचा, परंपरेचा आणि समुदायिक एकतेचा उत्सव होता.

 गिरधारी मंदिर - सीताबर्डी

नागपूरकरांच्या मनात सीताबर्डीतील गिरधारी मंदिराची जागा वेगळीच आहे. हे मंदिर फक्त प्रार्थनेचे ठिकाण नव्हते, तर आपल्या बालपणाच्या आठवणींचे केंद्र होते. जन्माष्टमीच्या दिवशी सकाळपासूनच मंदिरात गर्दी वाढायला सुरुवात व्हायची.

त्या काळी मंदिराच्या भोवती असलेले छोटे छोटे दुकानदार खेळणी, फुले, प्रसाद विकायचे. लहान मुलं कृष्णाचे वेष धरून मंदिरात येत आणि सगळे त्यांना लाड करत. "कन्हैया आला... कन्हैया आला..." अशी आवाजं सगळीकडे ऐकू यायची.

राधाकृष्ण मंदिर - धंतोली

धंतोलीतील राधाकृष्ण मंदिर म्हणजे प्रेमाच्या दैवी स्वरूपाचे दर्शन. येथे राधा-कृष्णाची जोडी एकत्र पाहिल्यावर मनात एक वेगळीच शांती वाटायची. जन्माष्टमीच्या दिवशी मंदिरात केलेली सजावट पाहण्यासारखी असायची.

फुलांच्या हारांनी सजवलेली मूर्ती, दिव्यांचा प्रकाश, आणि भक्तांच्या भजनांचा आवाज - हे सगळं मिळून एक दिव्य वातावरण निर्माण व्हायचं. त्या काळी मंदिरात जाण्यासाठी रिक्षावाला किंवा बसमध्ये बसून जावं लागायचं, पण तो प्रवासही आनंददायी वाटायचा.

योगेश्वर श्री कृष्ण मंदिर - नरेंद्र नगर

नरेंद्र नगर भागातील योगेश्वर मंदिराची अशी ख्याती होती की तिथल्या जन्माष्टमी उत्सवात संपूर्ण विदर्भातून लोक येत. मंदिराच्या आजूबाजूच्या गल्ल्यांमध्ये दही-हंडी फोडण्याचा कार्यक्रम होत.

तरुणांच्या पथकांनी मानवी पिरामिड तयार करून वरच्या हंडीला हात लावण्याचा प्रयत्न करत. खाली उभ्या असलेल्या लोकांच्या टाळ्यांचा आवाज, "गोविंदा आला रे..." च्या घोषणा, आणि यशस्वी झाल्यावरचा आनंद - हे सगळं आजही डोळ्यांसमोर दिसतं.

गोरक्षण मंदिर - वर्धा रोड

वर्धा रोडवरील १२५ वर्षे जुने  १९४५ मध्ये बांधलेल्या या मंदिरात राधा आणि कृष्णाच्या मूर्ती आहेत. "येथे मंदिर बांधण्यासाठी राष्ट्रीय स्वयंसेविका कृष्णाताई आपटे यांनी पुढाकार घेतला होता. यापूर्वी ही जागा १९०० मध्ये गौरक्षणाला देण्यात आली होती. गाय आणि कृष्णाचे दैवी नाते आहे आणि या परिसरात दोघांची उपस्थिती या उत्सवांना अधिक पवित्र बनवते," सुंदर ठिकाण आणि गायींच्या कल्याणासाठी समर्पित. मंदिरात कृष्ण जन्माष्टमीचा सण अतिशय सुंदर पद्धतीने साजरा केला जातो,

भजन-कीर्तन कार्यक्रम आयोजित केले जाते.

 खाटू श्याम मंदिर  नंदनवन

नंदनवन  मंदिरात कृष्ण जन्माष्टमीचा सण अतिशय सुंदर पद्धतीने साजरा केला जात असे. मंदिराच्या परिसरात रंगोळी स्पर्धा, बाल गोपाल स्पर्धा, आणि भजन-कीर्तन कार्यक्रम आयोजित केले जात.

त्या काळी आई-वडील मुलांना कृष्णाचा वेष घालवून मंदिरात घेऊन जात. पिवळा धोतर, मयूरपंखाचा मुकुट, बासरी - अशी सजावट करून लहान मुलं खऱ्या कन्हाईसारखे दिसत. फोटो काढण्यासाठी लांब रांगा लागत.

कृष्ण मंदिर - इटवारी

इटवारी बाजारातील कृष्ण मंदिरात जन्माष्टमीच्या दिवशी विशेष प्रसादाची व्यवस्था असायची. मक्खन, दूध, दही, मिश्री - कृष्णाच्या आवडत्या पदार्थांचा भोग लावला जात. भक्त घरून बनवलेले लाडू, खीर, पूरणपोळी आणत.

मंदिराच्या बाहेर छोट्या मुलांसाठी विशेष व्यवस्था असायची. त्यांना प्रसाद वाटप करताना मंदिराचे पुजारी जी ममता दाखवत, त्यामुळे वाटायचं की खरोखरच कन्हैया आपल्यासोबत आहे.

 इस्कॉन नागपूर 

इस्कॉन मंदिरांमध्ये कीर्तन हा एक महत्त्वाचा कार्यक्रम आहे. भक्त भगवान श्रीकृष्णाचे नामस्मरण करतात आणि एकत्रितपणे गातात.

इस्कॉनचे आध्यात्मिक गुरू भगवद्गीता आणि श्रीमद्भागवत यांसारख्या ग्रंथांवर आधारित आध्यात्मिक ज्ञान सामायिक करून प्रवचने देतात. 

इस्कॉन नियमितपणे भंडारा (अन्न वितरण) आयोजित करते, जिथे भक्तांना प्रसाद (पवित्र अन्न) वाटले जाते.

आजच्या काळातील बदल

आज नागपूरात अनेक नवीन, भव्य दिव्य मंदिरं उभी राहिली आहेत. आधुनिक सुविधा, वातानुकूलन, प्रक्षेपण व्यवस्था - सगळं काही आहे. पण त्या जुन्या काळातील सादेपणात, निष्कलंक भक्तीत जी गोडी होती, तो आनंद होता, ते आता कुठे?

त्यावेळी जन्माष्टमी म्हणजे फक्त मंदिरात जाऊन दर्शन घेणं नव्हते. ते होते समुदायाच्या एकत्र येण्याचे, एकमेकांच्या दुःख-सुखात सहभागी होण्याचे, आणि खऱ्या अर्थाने कृष्ण तत्त्वाचे आचरण करण्याचे दिवस.

नागपूरातील कृष्ण मंदिरे फक्त प्रार्थनाची ठिकाणं नव्हती, तर ती होती आपल्या संस्कृतीची वाहक, परंपरेची

रक्षक आणि समुदायिक एकतेची प्रेरणास्थान. आज जरी काळ बदलला असला, तरी त्या मंदिरं आणि

त्यांच्याशी निगडीत आठवणी आपल्या मनात कायम राहतील.

या जन्माष्टमीला त्या सर्व मंदिरांना भेट द्या, पण त्यासोबतच त्या जुन्या दिवसांची आठवण करून त्या निर्मळ आनंदाचा, त्या निष्कलंक भक्तीचा अनुभव पुन्हा घ्या.

**जय श्री कृष्ण!**

*आपल्याला देखील नागपूरातील कृष्ण मंदिरांच्या अशाच आठवणी आहेत का? आपले अनुभव नक्की शेअर करा!*